Traumasensitief

Traumageïnformeerd? Of trauma-veroorzakend?

Waarom echte verandering begint bij het zien van de dader

Ruth Reymundo Mandel bekritiseert de manier waarop veel professionals en instanties de term trauma-informed (traumageïnformeerd) gebruiken. In onderstaande tekst vertaal ik haar blog en vat samen wat ze hiermee bedoelt. Ook geef ik je aanbevelingen op basis van haar inzichten gecombineerd met die van David Mandel van het Safe & Together Institute: When “Trauma-Informed” Means Pathologizing Victim Responses to Harm and Ignoring Perpetrators’ Harmful Behaviors — Safe & Together Institute)

Schadelijk

We gebruiken tegenwoordig vaak de term trauma geïnformeerd. Het klinkt zorgzaam, deskundig en vol compassie. Maar te vaak blijft het bij een etiket. In de praktijk leggen systemen nog steeds de last bij moeders en kinderen, terwijl de dader buiten beeld blijft. En dat is niet alleen onrechtvaardig – het is opnieuw schadelijk.

Tijdens een lezing hoorde Ruth Mandel een expert de hersenen van overlevenden van huiselijk geweld en dwingende controle omschrijven als “kapot”. Dat raakte haar diep, niet omdat het nieuw was, maar omdat het laat zien hoe ver het begrip “trauma geïnformeerd” verwijderd is geraakt van zijn oorspronkelijke bedoeling.

Waarom dit schadelijk is:

• Het idee dat hersenen van overlevenden “kapot” zijn, is zowel wetenschappelijk onjuist als schadelijk. Hun hersenen vertonen geen defecten, maar adaptieve reacties op langdurig geweld en controle. Door deze reacties als pathologie te labelen, wordt veerkracht omgedraaid tot zwakte en schaamte versterkt in plaats van herstel.

Probleem met het huidige gebruik van ‘trauma geïnformeerd’:

• De term wordt vaak gebruikt als modewoord of etiket door organisaties (in missies, trainingen, conferenties).

• In de praktijk blijft de focus echter vaak liggen op het problematiseren van slachtoffers: zij worden gezien als instabiel. Overlevenden worden gedwongen hulp te zoeken, maar diezelfde hulp kan later tegen hen gebruikt worden (door instanties of door de pleger zelf).

• Ondertussen blijven de daders buiten beeld: hun gewelddadige en controlerende gedrag wordt niet systematisch vastgelegd, niet benoemd, en er is weinig of geen druk op hen om verantwoordelijkheid te nemen of te veranderen.

  Daders die geen hulp zoeken, lijken in dossiers “stabieler” of “gezonder”, simpelweg omdat zij zich onttrekken aan elk traject. Zo wordt de last van veiligheid en herstel bij de slachtoffers gelegd, terwijl de oorzaak – de dader en zijn gedrag – niet wordt aangepakt

[bron: Ruth Reymundo Mandel (Safe & Together Institute)]

Wat is wel traumasensitief?

Als we écht trauma geïnformeerd willen zijn, vraagt dat om een andere blik. Hier zijn enkele gedachten en uitnodigingen:

• Kijk naar taal als een spiegel
  Woorden doen ertoe. Wanneer we hersenen van overlevenden “kapot” noemen, zien we hun veerkracht over het hoofd. Hun reacties zijn geen gebreken, maar manieren om te overleven.
• Erken veerkracht
  Wat vaak wordt gezien als ‘instabiliteit’ is juist het bewijs van kracht. Laten we dat benoemen en waarderen in plaats van problematiseren.
• Vraag verder
  Niet alleen: “Wat is er met jou gebeurd?”
  Maar vooral ook: “Wie heeft dit gedaan? Hoe ziet zijn patroon eruit? En hoe houden we hem verantwoordelijk?”
• Maak de dader zichtbaar
  Zolang systemen alleen rapporteren over moeders en kinderen, blijft de pleger in de schaduw. Zet zijn gedrag centraal en leg de verantwoordelijkheid daar waar die hoort.
• Verlicht de last voor de overlevende
  Moeders dragen vaak al het gewicht van bescherming, zorg en herstel. Laten we voorkomen dat hulp en instanties daar nóg meer druk bovenop leggen.
• Zie de beschermende ouder
  In plaats van kinderen weg te halen bij degene die hen beschermt, zouden we die ouder moeten versterken en ondersteunen.
• Herken systeemschade
  Wanneer een hulpverlener of instantie meer schaadt dan helpt, noemen we dat institutioneel verraad [institutional betrayal]. Bewustzijn hiervan is de eerste stap om het te doorbreken.
• Ga naar de bron
  Echte verandering ligt niet in het controleren van reacties van slachtoffers, maar in het aanpakken van de oorzaak: de dader en zijn gewelddadige gedrag.

👉 Traumageïnformeerd werken betekent niet het managen van slachtoffers. Het betekent verantwoordelijkheid leggen bij de dader en erkenning geven aan de kracht van overlevenden.

En jij?
Herken je wat hier wordt beschreven, misschien vanuit je werk of je eigen leven? Hoe zie jij de balans tussen aandacht voor de overlevende en verantwoordelijkheid voor de dader?

Ik nodig je uit om je gedachten, ervaringen of vragen te delen in de reacties. Samen maken we Vindplaats Compassie tot een plek waar verhalen gehoord worden, inzichten gedeeld en waar we leren om beter te zorgen – voor onszelf en voor elkaar.

boekentip: Stop met moeders de schuld geven en vaders negeren

Achtergrond:

In zijn boek 'Stop Blaming Mothers and Ignoring Fathers - How to Transform the Way We Keep Children Safe from Domestic Violence' laat David Mandel zien hoe huiselijk geweld en controle door geliefden het leven van kinderen en volwassenen dagelijks beïnvloeden. Professionals proberen te helpen, maar vaak schieten de systemen waarin zij werken tekort: vaders worden over het hoofd gezien in hun rol als opvoeders, terwijl moeders onterecht de schuld krijgen.

David Mandel heeft bijna veertig jaar ervaring in het aanpakken van geweld door mannen. In het begin werkte hij direct met daders, om hen verantwoordelijk te houden. Maar al snel zag hij in dat de focus moest liggen op het verbeteren van de systemen. Hij wil professionals helpen vaders die geweld gebruiken beter aan te spreken en moeders te waarderen voor hun inzet om hun kinderen te beschermen.

Hieruit is het Safe & Together-model ontstaan. Dit model biedt professionals praktische handvatten om samen te werken met mensen die geweld hebben overleefd, de kracht van moeders te herkennen en vaders meer aansprakelijk te maken als ouders.

[bron: David Mandel (2024). Stop Blaming Mothers and Ignoring Fathers: How to Transform the Way We Keep Children Safe from Domestic Violence.]

PS: op 20 november 2025 is er een congres Huiselijk geweld met de inzet van David Mandel. Zie deze link voor meer info.