Ouderverstoting

Onderstaande tekst is een vertaling en samenvatting van het artikel van The Secret Life of the Alienated Child-Karen Woodall karenwoodall

Het verborgen leven van het vervreemde kind

Wanneer een kind in een scheidingssituatie sterk de kant kiest van één ouder en de andere volledig afwijst, spreken we van vervreemding. Dat lijkt soms een bewuste keuze van het kind, maar in werkelijkheid is het een overlevingsstrategie. Vervreemding betekent dat een kind niet alleen afstand neemt van de ene ouder, maar vaak ook van zichzelf – van eigen gevoelens, verlangens en behoeften.

In gezinnen waarin één ouder onvoorspelbaar, controlerend of zelfs angstaanjagend is, leert het kind zich aan te passen. Het voelt zich volledig afhankelijk van die ouder en probeert diens emoties te reguleren om zichzelf veilig te houden. Dat kan betekenen dat het kind de ouder spiegelt, diens boosheid of kwetsbaarheid overneemt en diens vijandbeeld tegen de andere ouder overneemt. Psychologen noemen dit identificatie met de agressor: je neemt het gedrag van degene die macht over je heeft over, omdat er geen ontsnappen mogelijk is.

En zo kan het gebeuren dat je kind woordelijk herhaalt wat de agressor-ouder ook tegen je zei of zegt. Zelfs het stemgeluid en de blik in de ogen kunnen gespiegeld worden. En dat leidt natuurlijk tot nieuwe triggers...

Voor een kind is dit een verborgen strijd. Het lijkt alsof het kind gewoon verdergaat, maar in werkelijkheid leeft het in angst en verwarring. Om de ene ouder tevreden te houden, idealiseert het die ouder volledig, terwijl de andere ouder gedemoniseerd wordt. De liefde en positieve gevoelens voor de afgewezen ouder verdwijnen niet, maar worden diep weggestopt in het onbewuste. Daar wachten ze, vaak jarenlang, tot er ruimte komt om weer tevoorschijn te komen.

Deze dynamiek is voor het kind traumatisch. Het raakt betrokken in volwassen conflicten die het niet kan begrijpen en waarin het geen verantwoordelijkheid zou mogen dragen. Het verliest het recht op een jeugd waarin het eigen gevoelens en behoeften centraal mogen staan. Het splitsen van de ouders in “goed” en “slecht” is voor het kind de enige manier om te overleven in een ondraaglijke situatie.

En zo kan het gebeuren dat je 'ter verantwoording' wordt geroepen door je kind, over de manier van communiceren met de andere ouder, over de jaren dat jullie nog niet uit elkaar waren, over situaties, mensen en plaatsen die werkelijk niets met je kind van doen hebben....

Herstel wordt pas mogelijk wanneer een kind consistente, veilige zorg ervaart, meestal buiten de invloed van de angstaanjagende ouder. Dan wordt zichtbaar hoe diep de scheuren zijn: het masker van “alles gaat normaal” valt weg en de pijn en fragmentatie komen naar boven. Voor sommige kinderen duurt het lang voordat zij hun liefde en loyaliteit aan beide ouders weer kunnen voelen. Voor anderen blijft dat vermogen nog langer geblokkeerd, zeker als de verstoten ouder zelf boos, beschadigd of afwezig is.

Het leven van het vervreemde kind is zo geheim, dat het vaak zelfs voor het kind zelf verborgen blijft – tot later, wanneer de gevolgen voelbaar worden. Daarom is het zo belangrijk dat we deze vorm van emotionele en psychologische mishandeling leren herkennen. Net zoals het jaren heeft geduurd voordat seksueel misbruik erkend werd, zo duurt het ook hier lang voordat het onzichtbare leed van vervreemde kinderen gehoord en serieus genomen wordt.

Het doorbreken van dit geheim is een morele plicht. Alleen zo kunnen we de verborgen pijn van deze kinderen zichtbaar maken en hen de kans geven om te herstellen en hun eigen, vrije zelf weer te vinden.

Wat ik graag wil toevoegen, is wat ik leerde van dezelfde schrijfster Karen Woodall:

-Pas 'tegen-intuitief' ouderschap toe. Ga je niet verdedigen, ga niet weerleggen, maar ga zijn/in nabijheid/en doen. Hierover lees je meer in deze blog (Compassievol ouderschap): en daarbij ook tips als je hier vast een begin mee wil en kan maken. Ook vind je hier een meditatie.